Dzieci ze spektrum autyzmu mówią, że to czego doświadczają za pomocą zmysłów „ jestfajne, a czasem, bardzo nie fajne. Czasem boli”. Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg organizuje i interpretuje informacje zmysłowe płynące z różnych źródeł, takich jak

wzrok, słuch, dotyk, smak, zapach oraz propriocepcja ( czyli czucie głębokie) i równowaga. Problemy z integracją sensoryczną mogą prowadzić do trudności w uczeniu się, zachowaniu, a także w interakcjach społecznych. Zakłócenia integracji sensorycznej są ważnymi

elementami autyzmu. Rozstrojenie przetwarzania doznań zmysłowych powoduje znaczne problemy w funkcjonowaniu dziecka. Badacze ujawnili, że integracja sensoryczna zachodzi w pniu mózgu. Nieprawidłowości w tej strukturze mózgu można porównać do kolizji na autostradzie. Ewidentnym przykładem przeciążenia sensorycznego może być np. zasłanianie rękoma uszu. Bardzo ważne są

zachowania nazywane autostymulacją. Są to min. wymachiwanie rękoma, kołysanie się, kręcenie w kółko oraz inne ponawiane manieryzmy. Termin manieryzmy lub stereotypie ruchowe to samoistnie wykonywane cyklicznych i powtarzalnych ruchów. Sprawiają, że dziecko np. może się zrelaksować bądź skoncentrować.

Oznaki przestymulowania sensorycznego

Jak mówi znane porzekadło „lepsze jest wrogiem dobrego”. Każdy rodzic chce zapewnić dziecku zajęcia, ale uważajmy gdyż zbyt duża ich ilość może doprowadzić do przeciążenia delikatnego układu nerwowego dziecka. Jak w tedy zachowuje się dziecko? V. Zysk oraz E.

Notbohm wyróżniają 12 oznak przeciążenia:

1.dziecko ma duże problemy z orientacją oraz równowagą,

2.kategorycznie nie zgadza się na wykonywanie jakiejś czynności,

3.dziecko czerwieni się lub blednie,

4. płacze, wzburzone emocjonalnie,

5.stosuje działania samostymulujące(powtarzające się czynności samouspokajające)

6.uderza rękami, krzyczy, płacze czy też gryzie,

7.przesadne poci się,

8.dziecko odtwarza wypowiedzi innych osób albo powtarza wyrażenie, które jest zupełnie

nieadekwatne w danej sytuacji(działanie samouspokajające)

9.dziecko jest nadmiernie ożywione lub irytuje się,

10.ma problemy żołądkowe: nudności, wymioty, skurcze,

11.dziecko mówi np. „Nie!” lub „Stop!”

12. zwiększone tempo akcji serca lub raptowny spadek tętna.

Kiedy pojawi się któryś z symptomów należy przerwać daną aktywność. Reakcja dziecka wskazuje, że dana aktywność jest dla niego zbyt męcząca. Jedną z ogólnych prawd dotyczących spektrum autyzmu jest że: każde działanie ma swoje uzasadnienie i nie ważne

jak bardzo wydaje się ono niczym niewywołane bądź losowe.

Zespołowy trud

Wiele dzieci ze spektrum autyzmu doświadcza nie tylko jednego zaburzenia sensorycznego. Typ i nasilenie tych zaburzeń (czy to nadwrażliwości, niedowrażliwości, czy ich kombinacji) mogą się zmieniać w zależności od dnia, upływu czasu oraz efektów terapii.

Zwrot „zespołowy trud” można interpretować na dwa sposoby. Z jednej strony odnosi się do skomplikowanych i pracochłonnych działań, a z drugiej do współpracy. Najlepsze efekty osiągnie się dzięki zespołowej strategii, w której uczestniczą rodzice, szkoła lub przedszkole oraz terapeuci. Jednym z najefektywniejszych narzędzi terapeuty zajęciowego jest indywidualnie opracowany plan działania, znany jako dieta sensoryczna lub mapa sensoryczna. Tego typu mapa identyfikuje specyficzne potrzeby sensoryczne dziecka
i zaleca regularne ćwiczenia, które mają na celu uporządkowanie bodźców zmysłowych w taki sposób, aby ułatwić zaangażowanie, aktywne uczestnictwo oraz zdolność do samoregulacji.

Aspekty integracji sensorycznej w autyzmie

Głównym celem integracji sensorycznej nie jest doskonalenie konkretnych umiejętności, lecz optymalizacja działania układu nerwowego oraz wspieranie rozwoju funkcji poprzez odpowiednio dawkowaną stymulację zmysłów. Terapia integracji sensorycznej (SI) to podejście, które ma na celu wspieranie dzieci w radzeniu sobie z różnorodnymi bodźcami sensorycznymi, które mogą być dla nich przytłaczające. W kontekście autyzmu, wiele dzieci doświadcza trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznych, co może prowadzić do nadwrażliwości lub niedowrażliwości na bodźce zmysłowe.

Podstawowe cele terapii integracji sensorycznej w pracy z dziećmi w spektrum autyzmu

obejmują:

1. Zwiększenie tolerancji na bodźce sensoryczne: Dzieci uczą się stopniowo akceptować

różne zmysłowe doznania, co może pomóc w zmniejszeniu lęku i stresu w sytuacjach, które

wcześniej były dla nich przytłaczające.

2. Rozwój umiejętności regulacji emocjonalnej: Terapia pomaga dzieciom lepiej rozumieć i

zarządzać swoimi reakcjami na bodźce sensoryczne, co prowadzi do większej stabilności

emocjonalnej.

3. Poprawa koordynacji i motoryki: Ćwiczenia integracji sensorycznej często obejmują ruch,

co przyczynia się do poprawy koordynacji, równowagi i ogólnej motoryki.

4. Wzmacnianie umiejętności społecznych: Dzieci, które lepiej radzą sobie z bodźcami

sensorycznymi, mogą łatwiej angażować się w interakcje z rówieśnikami, co sprzyja

rozwojowi umiejętności społecznych.

5. Lepsze codzienne funkcjonowanie: Dzięki zdobytym umiejętnościom, dzieci mogą lepiej

radzić sobie w różnych sytuacjach życiowych, co przekłada się na ich samodzielność i jakość

życia.

Edyta Kwiecień

Literatura:

„Integracja sensoryczna w autyzmie”, B. Odowska – Szlachcic, Wydawnictwo Harmonia,

2018

„Integracja sensoryczna w dialogu. Naucz się rozumieć swoje dziecko i pomóż mu w

odzyskaniu równowagi”, U. Kiesling, Wydawnictwo Harmonia 2017